1. Sâu chít là ấu trùng của loài bướm Brihaspa atrostigmella
Sâu chít là ấu trùng của loài bướm Brihaspa atrostigmella, sống ký sinh bên trong thân cây chít, cây le, cây đót vào mùa đông[1] mọc hoang nhiều tại khu vực Trung du và miền núi phía Bắc, được dân gian xem như là Đông trùng hạ thảo của Việt Nam. Sâu chít được bắt về thường được người dân chế biến thành thức ăn và đặc biệt là ngâm rượu.
Đọc thêm: Vì sao đông trùng hạ thảo Tây Tạng có giá tiền tỷ?
Cây chít, cây le, cây đót
2. Đặt điểm của sâu chít
Sâu chít thường dài khoảng 35mm, màu vàng ngà, chúng sống ký sinh vào thân cây vào mùa đông và cắn đục thân cây làm cây ngừng sinh trưởng. Đến mùa lá, chồi cây mọc lại thành cây thảo (giống hiện tượng của vị thuốc đông trùng hạ thảo). Người dân vùng Tây Bắc thường tìm bắt sâu chít vào tháng 11 và 12 hàng năm, những mùa khác cũng có nhưng với số lượng ít hơn.
3. Tên gọi
Sâu chít là tên gọi thông dụng của người Kinh, có lẽ vì loài sâu này ký sinh trong cây chít nhiều và có chất lượng tốt hơn. người H'Mông gọi sâu chít là sâu song, người Dao gọi là sâu thau...
4. Công dụng chữa bệnh
Số liệu khảo cứu cho thấy loài "đông trùng hạ thảo" có hàm lượng protein chiếm 25-32% trong cơ thể, trong đó có 6 axit amin, còn sâu chít cũng có hàm lượng protein tương đương nhưng thành phần axit amin được xác định lên đến 17/20 loại cần cho cơ thể.
Kết quả nghiên cứu đã khẳng định, loài côn trùng này có nhiều tác dụng đối với sức khoẻ con người, đặc biệt là khả năng phục hồi thương tổn hệ miễn dịch sau chiếu xạ. Sâu chít còn giúp phục hồi các chỉ số sinh sản và bước đầu có tác dụng hỗ trợ điều trị bệnh nhân ung thư có xạ trị. Đặc biệt, một kết luận cũng khá thú vị khác là, sâu chít có tác dụng gây "độc" tế bào ung thư người. Sâu chít cũng được khẳng định là không độc với cơ thể, nên hoàn toàn có thể sử dụng làm thực phẩm và dược liệu tốt.
Sâu chít ở dạng sấy khô, tán bột có vị cam ngọt, tính ôn được dùng thay thế vị "Đông trùng hạ thảo", công dụng như "Đông trùng hạ thảo" – còn gọi là sâm chít. Nó có tác dụng bổ phế, bổ thận, tráng dương khí, an thần, dễ ngủ, chữa thận âm (nóng hầm hầm, ra mồ hôi trộm, đau lưng, tiểu xẻn đỏ vàng), liệt dương, mỏi gối, di tinh, hoạt tinh…
Đọc thêm bài; Người bệnh ung thư dùng Đông trùng hạ thảo tốt thế nào
5. Thực trạng khai thác
Sau khi được công bố về những tác dụng tích cực của sâu chít, người dân thi nhau lên rừng tìm bắt sâu chít và cách khai thác vô tội vạ đã khiến những đám lau, chít chưa có sâu bị chặt phá sạch.
Đọc thêm bài: Đặc điểm sinh học, giá trị dược liệu của nấm Đông trùng hạ thảo Cordyceps militaris
Đọc thêm bài: Thật giả nấm đông trùng hạ thảo Cordyceps sinensis
6. Sâu chít có tác dụng gây độc tế bào ung thư người
Sâu chít là một trong những "đặc sản" thiên nhiên của một số vùng núi phía Bắc như: Lạng Sơn, Điện Biên, Sơn La.
Bắt sâu chít
7. Thông tin mới
Theo DS Đỗ Huy Bích: sâu chít là ấu trùng của loài bướm Brihaspa astrostigmella. Sâu dài khoảng 35mm, màu vàng ngà, sống trong thân cây chít hay cây đót, cây le vào mùa đông, cắn đục thân cây làm cây ngừng sinh trưởng. Đến mùa lá, chồi cây mọc lại thành cây thảo (giống hiện tượng của vị thuốc đông trùng hạ thảo).
TS.BS Phan Anh Tuấn cùng các cộng sự thuộc Viện Y học Cổ truyền Quân đội, Đại học Y Hà Nội đã thực hiện công trình nghiên cứu về loài sâu chít này và đã có kết luận đầy đủ về đặc điểm sinh học (các giai đoạn phát triển trong vòng đời) của chúng.
Trong quá trình nghiên cứu để xác định tên khoa học của loài này, TS Phan Anh Tuấn và các cộng sự đã mất hơn 2 năm tìm kiếm thông tin tại các tỉnh Tây Bắc và đã phải gửi mẫu sâu chít trưởng thành sang Viện Bảo tàng động vật của Hoàng gia Anh để tham khảo ý kiến. Kết quả nghiên cứu đã khẳng định, loài côn trùng này có nhiều tác dụng đối với sức khoẻ con người, đặc biệt là khả năng phục hồi thương tổn hệ miễn dịch sau chiếu xạ.
Theo nghiên cứu của TS Tuấn, sâu chít còn giúp phục hồi các chỉ số sinh sản và bước đầu có tác dụng hỗ trợ điều trị bệnh nhân ung thư có xạ trị. Đặc biệt, một kết luận cũng khá thú vị khác là, sâu chít có tác dụng gây "độc" tế bào ung thư người.
Vì vậy, có thể sử dụng sâu chít để bào chế thuốc chống u, điều trị hỗ trợ bệnh nhân ung thư. Tuy nhiên, sâu này không có tác dụng điều trị như thuốc. Hiệu quả điều trị của nó có được là thông qua sự kích thích đáp ứng miễn dịch của cơ thể để chống lại vi sinh vật gây bệnh. Sâu chít cũng được khẳng định là không độc với cơ thể, nên hoàn toàn có thể sử dụng làm thực phẩm và dược liệu tốt.
Các bác sĩ thuộc Viện Y học Cổ truyền Quân đội tiến hành thử nghiệm tác dụng tăng cường sinh lực nam giới bước đầu cho kết quả khả quan trên động vật thí nghiệm. Ngoài ra, họ cũng đã nghiên cứu thành công thức và quy trình sản xuất thực phẩm chức năng “rượu bổ sâu chít” ở quy mô phòng thí nghiệm, đủ điều kiện đăng ký độc quyền sản phẩm và giấy phép lưu hành.
Chính vì những nghiên cứu khoa học bước đầu này về tác dụng hữu hiệu của chúng, mà sâu chít đang trở thành món hàng quý ở vùng núi Tây Bắc này và được quan khách miền xuôi đánh giá cao khi sở hữu chúng. Thực tế ở vùng núi này đang rộ lên tình trạng mọi người thi nhau ra rừng tìm sâu chít và cách khai thác vô tội vạ đã khiến những đám lau, chít chưa có sâu bị chặt phá sạch.
Anh Hiệp, cán bộ phòng QLKH Sở KH&CN tỉnh Điện Biên cho biết, trước đây, các nhà khoa học đã nghiên cứu nuôi nhân tạo sâu chít trong phòng thí nghiệm nhưng chưa thành công. Hiện nay, TS.BS Phan Anh Tuấn cùng các nhà côn trùng học cũng đã thực hiện đề tài “Nuôi sâu để khai thác bền vững”.
Họ đã xác định lại bằng cách nuôi bán nhân tạo ở Điện Biên - nơi đang có điều kiện tự nhiên tốt để phát triển loài sâu được đánh giá là quý hiếm này.
Nguồn: TH