Thông tin công dụng, tác dụng và những bài thuốc chữa bệnh từ dược liệu Bố Chính Sâm
Sâm Bố chính còn gọi là Sâm thổ hào, sâm báo, Nhân sâm Phú yên
Tên khoa học: Hibiscus sagittifolius Kurz (Abelmoschus sagittifolius L. Merr., Hibiscus Abelmoschus L.)
Là cây thảo sống lâu năm, có thể cao 30 – 50cm. Rễ hình trụ, mập, màu trắng hoặc hơi vàng. Cành hình trụ, màu đỏ nhạt, có lông dầy cứng. Lá mọc so le, đa dạng, có lông, mép lá có kía răng. Lá dưới gốc hình trái xoan, không xẻ thùy. Lá ở giữa và ngọn lại xẻ 3 – 5 thùy. Hoa màu đỏ, mọc riêng lẻ ở kẽ lá trên một cuống dài 5 – 8cm, phủ đầy lông, đường kính khoảng 8cm. Qủa hình trứng nhọn, có khía dọc, phủ dày lông cứng, khi chín nứt thành 5 mảnh. Hạt hình thận, có màu nâu. Sâm bố chính thường mọc tự nhiên ở Hải Phòng, Quảng Ninh… đã được nhiều tỉnh trồng, thu hái củ để làm thuốc. Thu hoạch sâm bố chính vào tháng 11 – 12 và tháng 1 – 2, sau khi loại bỏ tập chất, đất đem phơi hay sấy khô dùng dần.
Sâm bố chính ngoài loại có hoa đỏ nói trên còn có loại hoa màu vàng (Có tên khoa học Hibiscus sagittifolius Kurz var. septentrionalis Gagnep). Công dụng, tác dụng chữa của loại này cũng như loại hoa đỏ.
Theo Đỗ Tất Lợi, sâm bố chính có chứa 35 – 40% chất nhầy và tinh bột. Theo Trần Công Luận, sâm bố chính có chứa phytosterol, coumarin, acid hữu cơ, acide béo… Hàm lượng lipid chứa 3,96%, protein chứa 0,23% trong đó chứa 11 acid amin, tinh bột chiếm 15,14%, chất nhầy chiếm 18,92%. Ngoài ra còn có chứa Na, Ca, Al, Fe, Mn, Ti, Mo, Cu….
Theo y học cổ truyền
Sâm bố chính có Vị ngọt nhạt, có chất nhầy, tính bình; có tác dụng bổ mát, nhuận phế, dưỡng tâm, sinh tân dịch. Nếu sao với gạo hoặc với nước gừng thì có tính ấm, bổ tỳ vị, kích thích tiêu hóa. Thường được dùng chữa cơ thể suy nhược, ăn kém, ngủ kém, đau lưng, đau mình mẩy, các chứng ho sốt nóng, táo bón, hóa khát, thông tiểu tiện, điều kinh, chữa các bệnh phổi, bạch đới… Liều dùng 16 – 20g dưới dạng thuốc sắc hoặc thuốc bột.
Một số bài thuốc thường dùng:
Chữa sốt nóng gây hóa khát
Sâm bố chính 20g, Thục địa 30g, Nhục quế 3g. Sắc uống ngày một thang, chia 2 – 3 lần.
Chữa kinh nguyệt rối loạn
Sâm bố chính 15g, Cỏ nhọ nồi 20g, Thục địa 20g, Ngài cứu 16g, Ích mẫu 16g, rễ củ gai 20g, củ Gấu tứ chế 10g. Sắc uống ngày một thang, chia 2 – 3 lần.
Chữa tim đạp nhanh, mất ngủ
Sâm Bố chính 20g, củ Mài, hạt Sen, Hà thủ ô đỏ chế, quả Dâu chín, Long nhãn mỗi vị 12g; Táo nhân 10g, Bá tử nhân 10g. Sắc uống ngày một thang, chia 2 – 3 lần.
Chữa đau lưng, di mộng tinh, dương sự kém
Sâm bố chính 20g, Đỗ trọng 12g, Cẩu tính 12g, Thỏ ty tử 10g, Xa tiền tử 10g, Liên nhục (Hạt sen) 16g, Hà thủ ô đỏ chế 12g, Củ súng 12g, Cam thảo bắc 4g. Sắc uống ngày một thang, chia 2 – 3 lần.
Chữa bạch đới (do tỳ hư)
Sâm Bố chính 20g, Bạch truật thổ sao 12g, rễ củ Gai 16g, Cam thảo dây 6g. Sắc uống ngày một thang, chia 2 – 3 lần
Chữa hư nhược, gầy yếu, đoản khí:
Sâm Bố chính 20g, Hoàng kỳ chích mật 20g, Hoài sơn (Củ mài) sao vàng 20g, Bạch truật 12g, Cam thảo bắc 8g. Sắc uống ngày một thang, chia 2 – 3 lần
Chữa thiếu máu
Bài 1: Sâm Bố chính 20g, Quy thân 12g, Hà thủ ô đỏ 12g, Long nhãn 12g, quả Dâu chín 12g, hạt Sen 12g, Cam thảo dây 8g. Sắc uống ngày một thang, chia 2 – 3 lần
Bài 2: Sâm Bố chính, Hà thủ ô đỏ, Hạt sen mỗi vị 100g; Cam thảo 40g, Thảo quả 12g, Đại hồi 8g. Tất cả đem tán nhỏ, luyện mật thành bột mịn, ngày uống 20g chia 2 lần.
Chữa trẻ em gầy còm, xanh xao, hoặc ỉa lỏng, lỵ, kéo dài
Sâm Bố chính 25g, Củ mài sao chín 30g, hạt Bo bo sao chín 20g, Hạt sen 15g, man Bạch chỉ 10g. Tất cả đem sao chín, tán thành bột mịnh. Trẻ em 2 tuổi trở lên ngày uống 4 – 10g với nước đường.
Chữa cơ thể suy nhược sau khi ốm dậy
Sâm Bố chính 40g, Bạch truật 12g, Hoài sơn (Củ mài) sao 16g, Hoàng kỳ chích mật 16g, Cam thảo bắc 6g. Sắc uống ngày một thang, chia 2 – 3 lần
Chữa suy nhược, người gầy rộc, hóa khát, táo bón, són đái
Bài 1: Sâm Bố chính nấu thành cao lỏng, hòa với cao Ban long. Uống hàng ngày, liên tục trong 1 – 2 tháng.
Bài 2: Sâm Bố chính sao gừng, Thục địa 12g, Mạch môn 10g. Sắc uống ngày một thang, chia 2 – 3 lần uống trong ngày.
Chữa suy nhược, kém ăn, mệt mỏi
Sâm Bố chính sao nước Gừng 50g, Hoàng kỳ 30g, Bạch truật 20g, Kỷ tử 16g, Thục địa 20g, Quy thân 30g, Bạch thược 20g, Bạch linh 16g, Đại táo 20g. Ngâm với 2 lít rượu trong 3 tháng. Ngày uống 2 – 3 lần, mỗi lần 1 chén con 30ml