1.Tính chất, đặc điểm của cát cánh
Dược liệu là những miếng mỏng thái vát hình bầu dục hoặc các hình dạng không đồng đều nhau. Bề ngoài có màu trắng hoặc màu vàng nhạt, khá hẹp, hình thành các vòng tuổi rất rõ, màu be nhạt; phần chất gỗ rộng, có các đường vân hình tên bắn và các khe nứt tương đối nhiều, chất chắc mà giòn, dễ bẻ gẫy, có miếng ở mặt cắt có hình các hạt.
Loại nào khô, rễ dài, mập, chất rắn chắc, màu trắng, vị đắng là loại tốt.
Tìm hiểu chi tiết Cát cánh Cây dược liệu cây Cát cánh - Platycodon grandiflorum (Jacq) A. DC ...
2. Công dụng của cát cánh
Cát cánh tính hơi ôn, vị ngọt, cay, đắng, lợi về kinh tỳ.
Công dụng: Long đờm, lợi họng, tiêu mủ. Dùng trong các trường hợp ho nhiều đờm, buồn bực khó chịu trong ngực, hầu họng sưng đau, khàn tiếng, phổi sưng thổ đờm, các vết lở loét mưng mủ...
Theo các nghiên cứu của y học hiện đại, dược liệu hàm chứa các chất có tác dụng long đờm, chống viêm nhiễm.
3. Các bài thuốc từ cát cánh
3.1. Chữa ho nhiều đờm
Cát cánh 9g, sắc uống, chia 2 phần, uống trong ngày.
Dùng trong trường hợp ho nhiều đờm, buồn bực khó chịu trong ngực, đau họng, khản tiếng...
3.2. Chữa sưng phổi
Cát cánh 50g, cam thảo 100g. Sắc 2 nước, trộn lẫn, uống ngày 1 thang, chia 2 lần. Dùng cho người phổi sưng nôn ra mủ, vết thương mung mủ nhưng chưa loét.
3.3. Chữa viêm phổi, viêm phế quản mạn tính
Rau diếp cá 36g, cát cánh 15g. Sắc 2 nước, trộn lẫn, uống ngày 1 thang chia 2 lần.
3.4. Chữa viêm amiđan cấp tính
Cát cánh 10g, sinh địa 30g, cam thảo 5g, mạch môn đông 12g. Sắc 2 nước, trộn lẫn, uống ngày 1 thang, chia 2 phần, uống trong ngày.
3.5. Chữa viêm họng cấp tính
Rễ sơn đậu 20g, cát cánh 10g, hoa kim ngân 6g, mạch môn đông 8g. Sắc 2 nước. Uống ngày 1 thang, chia 2 phần, uống trong ngày.
3.6. Chữa viêm thanh quản
Cát cánh sao 5g, kha tử nướng 5g, cam thảo sao 2g, thục địa 6g. Sắc 2 nước, uống ngày 1 thang, chia 2 phần, uống trong ngày.
3.7. Chữa viêm phổi, ho đờm có mủ
Cát cánh 15g, nhân hạt bí đao 12g, rau giấp cá 30g, cam thảo 6g. Sắc 2 nước, uống ngày 1 thang, chia 2 phần, uống trong ngày.
3.8 Giảm ho tiêu suyễn
Huyền sâm 9g, mạch môn đông 9g, cát cánh 9g, cam thảo 3g.
Các vị trên nghiền thành bột mịn, trộn đều, rây nhỏ, chia làm 2 gói, mỗi lần 1 gói, hãm với nước sôi trong bình kín. Bài thuốc này giảm ho tiêu suyễn, dùng cho người bị ho do phế âm bất túc.
3.9. Chè nhuận phổi giảm ho
Huyền sâm 60g, mạch môn đông 60g, cát cánh 30g, cam thảo 15g, ô mai 24g.
Nghiền chung thành bột mịn, trộn đều, đựng vào túi, mỗi túi 18g. Hãm nước sôi, uống thay trà. Uống ngày 2 lần, mỗi lần 1 gói. Chủ trị các bệnh ám hư nội nhiệt, khô nước bọt, miệng khát, ho ít đờm, đờm đặc khó long, họng bất lợi, tiếng nói khản đặc.
Bộ phận dùng: Rễ, củ - Radix Platycodi; thường gọi là Cát cánh.
4. Những kiêng kỵ khi dùng thuốc
- Không uống quá liều lượng.
- Người bị lao phổi, ho lâu ngày, viêm phế quản ho khan ít đờm, kiêng uống riêng 1 vị cát cánh với lượng nhiều và thời gian kéo dài.
- Người viêm loét dạ dày, xuất huyết dạ dày kiêng uống nhiều.