1. Thông tin nhận biết cây chìa vôi
Trên thế giới, cây chìa vôi được trồng nhiều Trung Quốc, Campuchia, Thái Lan. Ở nước ta, cây được trồng nhiều ở vùng đồng bằng hoặc mọc hoang ở rừng thưa, ven suối.
Tên gọi khác: Bạch phấn đằng, đậu sương, bạch liêm
Tên khoa học: Cissus modeccoides
Thuộc họ: Nho (Vitaceae)
2. Đặc điểm thực vật của dược liệu
Cây nhỏ, mọc leo, dài 2-4m, thân tròn nhẵn, gốc có củ, toàn thân phủ phấn trắng. Tua cuốn hình sợi đơn.
Lá đơn hình dạng thay đổi, thường xẻ thùy chân vịt, phía cuống hình tim, dài và rộng đến 6-8cm, các lá phía trên chia 5-7 thùy dài gần bằng nhau, mép hơi có răng cưa.
Hoa màu vàng nhạt, mọc thành ngù đối diện với lá, nhưng ngắn hơn lá và có cuống. Cây ra hoa từ tháng 4 đến tháng 8 hàng năm.
Quả nang tròn, 5-6 mm, khi chín màu đen. Cây có quả từ tháng 5 tháng10 hàng năm.
Củ tròn to bằng quả trứng gà, mấy củ dính liền với gốc cây, hai đầu của hơi nhọn, ngoài đen, trong trắng.
3. Cây chìa vôi có mấy loại?
Theo dân gian, cây chìa vôi gồm 3 loại:
- Chìa vôi bò,
- Chìa vôi java,
- Chìa vôi bốn cạnh.
Mỗi loài sẽ có những đặc điểm cũng như công dụng riêng. Tuy nhiên, để sử dụng an toàn và hiệu quả nhất, người bệnh cần phải nắm rõ được đặc tính của chúng.
4. Bộ phận dùng làm thuốc, thu hái, sơ chế
Bộ phận dùng là rễ củ và dây lá. Rễ củ và dây thu hái quanh năm, nhưng tốt nhất vào mùa khô.
Sơ chế: Phần củ đào về, rửa sạch, ngâm một đêm cho mềm, thái mỏng, phơi khô. Khi dùng đem củ ngâm nước vo gạo, còn dây thì cắt ngắn, tẩm rượu sao. Cũng thường tán bột.
5. Thành phần hoa học
Thân dây chìa vôi có chứa hợp chất phenolic, saponin, acid amin, acid hữu cơ.
Ngọn lá non có tỷ lệ protid 1,4%; glucid 5,4%; xơ 1,1%; tro 0,8% trong tro có caroten 1,5mg%, vitamin C 42,5mg %.
6. Tác dụng dược lý và công dụng của cây chìa vôi
Tác dụng: Củ chìa vôi có vị đắng, chua, hơi the, tính mát có tác dụng thông kinh, phá huyết, trừ tê thấp, lợi tiểu, tiêu độc, sát trùng.
Công dụng cây chì vôi:
- Nhân dân thường dùng ngọn non và lá nấu canh chua.
- Củ thường dùng chữa đau nhức xương, đau nhức đầu, tê thấp, gân xương co quắp, sưng tấy, mụn nhọt và chữa rắn cắn. Cũng dùng làm thuốc xổ, nhuận tràng.
- Liều dùng: ngày dùng 10-30g, sắc uống, có thể ngâm rượu uống. Dùng ngoài không kể liều lượng.
7. Một số bài thuốc chữa bệnh từ cây chìa vôi
Chữa phong thấp đau nhức xương: Chìa vôi 20g, dây đau xương 15g, rễ lá lốt 15g, nước 500ml, sắc còn 250ml, chia 3 lần uống trong ngày (theo lương y Lê Minh)
Bong gân, chấn thương, sưng nề, tụ máu: Lá chìa vôi, lá đau xương, lá thầu dầu tía, 3 vị bằng nhau, giã nát, trộn với giấm hoặc rượu (1 miếng đắp cần khoảng 20ml giấm hoặc rượu) sao nóng, đắp và bó vào chỗ chấn thương, khi khô lại thay miếng khác, làm 1-2 lần trong một ngày.
Những cây thuốc nam có tác dụng trị bệnh đau xương khớp
DS. Nguyễn Thị Thanh Xuân (Theo dongythoxuanduong)
Dây chìa vôi, hay còn gọi là Dây đau xương, Bạch liễm, Bạch phấn đằng, là một loài thực vật hai lá mầm trong họ Nho. Loài này được Planch. miêu tả khoa học đầu tiên năm 1887.