Bệnh sốt rét (Malaria)
Thường xảy ra ở các nước nhiệt đới và cận nhiệt đới, gây ra những tác hại nghiêm trọng về mặt sức khỏe đối với những người dân bản địa hay du khách và thậm chí còn đe dọa đến tính mạng. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho biết: năm 2016 khoảng 216 triệu ca sốt rét xuất hiện ở 91 quốc gia, với số ca người tử vong lên đến 445.000!
Bệnh sốt rét (BSR) do các ký sinh trùng sốt rét plasmodium gây ra. Muỗi cái Anopheles bị nhiễm các ký sinh trùng này chính là tác nhân trung gian lây truyền bệnh sang người qua các vết đốt của nó.
Nguyên nhân
BSR được lây truyền từ muỗi sang người qua đường máu, khi người bị muỗi cái Anopheles nhiễm ký sinh trùng Plasmodium đốt.
Có bốn loại ký sinh trùng Plasmodium lây bệnh sốt rét sang người:
- Plasmodium vivax.
- Plasmodium ovale.
- Plasmodium malariae.
- Plasmodium falciparum.
Plasmodium falciparum gây ra dạng BSR (sốt rét ác tính) nghiêm trọng nhất và có nguy cơ tử vong cao.
Các ký sinh trùng Plasmodium sinh sống ở trong máu hay gan và dần dần phá vỡ hồng cầu, khiến cơ thể người mắc bệnh sốt rét suy nhược, thiếu máu…
Một người mẹ bị nhiễm bệnh cũng có thể truyền bệnh cho em bé khi sinh. được gọi là bệnh sốt rét bẩm sinh.
Triệu chứng
BSR thường tái phát với các triệu chứng:
- Sốt cao.
- Ớn lạnh.
- Run.
- Đổ mồ hôi.
- Nhức đầu, đau nhức cơ.
- Nôn ói, tiêu chảy…
Các triệu chứng sốt rét thường bắt đầu trong vòng vài tuần sau khi bị muỗi nhiễm bệnh đốt. Tuy nhiên, một số loại ký sinh trùng sốt rét có thể tồn tại ở dạng ngủ yên, không hoạt động trong cơ thể một năm.
Thuốc mới tafenoquin điều trị sốt rét
BSR gây ra bởi plasmodium vivax (P.vivax) là dạng bệnh thường gặp ở phía Nam Sa mạc Sahara (châu Phi), ước tính khoảng 8,5 triệu ca nhiễm mỗi năm. Bệnh này thường hay tái phát và nguy hiểm đối với trẻ em, vì chỉ một lần bị muỗi đốt có thể gây ra nhiều cơn sốt và yếu sức đi sau mỗi lần bệnh.
Do P.vivax có thể tồn tại một giai đoạn không hoạt động trong gan (thể ngủ: dormant), nơi hầu hết các loại thuốc chống sốt rét không thể tiếp cận được, nên BSR dạng này rất khó điều trị.
Trước đây, thuốc điều trị sốt rét thường được sử dụng liên tục mỗi ngày trong 2 tuần để điều trị P.vivax không hoạt động trong gan. Theo các chuyên gia, một số người dùng thuốc ít ngày thấy đỡ bệnh, nên ngưng thuốc. Vì vậy, ký sinh trùng sốt rét sau này tái hoạt động trở lại.
Tafenoquin là dẫn chất của 8-amino quinolin có tác động lên mọi giai đoạn trong vòng đời P.vivax (kể cả thể ngủ của chúng) nên có khả năng “xua đuổi” P.vivax ẩn náu trong gan và ngăn bệnh nhân nhiễm trở lại. Ngoài ra, với việc sử dụng liều duy nhất, tafenoquin sẽ giúp cải thiện đáng kể sự tuân thủ của bệnh nhân, đóng góp quan trọng vào nỗ lực toàn cầu trong việc loại bỏ bệnh sốt rét.
Cần lưu ý
Tafenoquin không được chỉ định cho những bệnh nhân sau:
- Thiếu hụt men glucose-6-phosphat dehydrogenase(G6PD).
- Chưa từng xét nghiệm thiếu hụt men G6PD.
- Phụ nữ đang cho trẻ bị thiếu hụt men G6PD hoặc chưa được xét nghiệm thiếu hụt men G6PD bú sữa.
- Dị ứng với tafenoquin hoặc bất kỳ thành phần nào của tafenoquin hoặc các thuốc tương tự chứa dẫn chất của 8-aminoquinolin.
Tafenoquin với khả năng loại bỏ P.vivaxtrong gan chỉ bằng một liều duy nhất, được xem là một thành tựu phi thường và là tiến bộ đáng kể nhất trong điều trị bệnh sốt rét sau hơn 60 năm qua.
DS. MAI XUÂN DŨNG / sk&đs