Khoa học cho thấy chỉ cần nhìn mặt cũng đoán được một người giàu hay nghèo

Trong một thử nghiệm gần đây, các tình nguyện viên (TNV) được xem các tấm ảnh chân dung đen trắng và cố đoán người trong ảnh đó giàu có hay không. Hóa ra chúng ta khá giỏi trong việc đoán ra địa vị kinh tế xã hội của một người, kể cả không có những dấu hiệu như quần áo hoặc đồ trang sức. Và bất chấp câu ngạn ngữ "tiền không mua được hạnh phúc", hóa ra những người giàu có nhìn có vẻ hạnh phúc hơn.

Chỉ cần nhìn liệu bạn có đoán được một người giàu hay nghèo không? Nếu có, nhiều khi bạn sẽ dựa vào các manh mối như giày dép, quần áo đắt tiền. Nhưng thực ra chúng không cần thiết. Một thử nghiệm năm 2017 mà gần đây trở nên phổ biến cho thấy bạn chỉ cần nhìn kỹ gương mặt người đó mà thôi.

Trong cuộc thử nghiệm do R. Thora Bjornsdottir (đến từ Đại học Glasgow – Scotland) chỉ đạo, một số nhóm TNV khác nhau được xem ảnh của 160 nam giới và phụ nữ. Một nửa số ảnh là của những người có thu nhập trên 150.000 USD/năm, nửa còn lại có thu nhập dưới 35.000 USD/năm. Mọi tấm ảnh đều là người da trắng, và chỉ biểu lộ cảm xúc trung tính trên gương mặt mà thôi.

Các nhà nghiên cứu đã chỉnh sửa các bức ảnh để bỏ hết phần nền, tập trung vào gương mặt. Những người trong ảnh không hề có hình xăm hay khuyên tai/mũi. Tuy vậy, các TNV vẫn có thể sắp xếp họ vào 2 nhóm giàu nghèo với độ chính xác 68% - nhiều hơn hẳn so với tỷ lệ ngẫu nhiên.

Họ đã làm như thế nào?

Các nhà nghiên cứu cũng băn khoăn về điều này, vì thế họ đã tiến hành rất nhiều biến thể cho thử nghiệm trong đó các TNV phải đoán xem người trong ảnh giàu hay nghèo chỉ dựa vào một phần khuôn mặt mà thôi. Mặc dù các TNV có thể đưa ra phán đoán chính xác nhất nếu được nhìn toàn bộ khuôn mặt, nhưng các nhà nghiên cứu nhận thấy cái miệng, và ít hơn một chút là đôi mắt, là dấu hiệu giúp cho các TNV dự đoán chính xác nhất khi phân loại giàu nghèo những người trong ảnh.

Rốt cuộc, qua nhiều tương tác khác, họ phát hiện ra rằng các TNV đoán một người là giàu có khi gương mặt họ có vẻ thể hiện sự hạnh phúc viên mãn. Khi người trong ảnh hơi mỉm cười, các TNV không còn đủ khả năng phân biệt ai giàu ai nghèo nữa. Tác giả nghiên cứu cũng nhận thấy các TNV có tỷ lệ dự đoán chính xác như nhau trong 2 trường hợp: Được nhìn ảnh bao lâu tùy thích và chỉ được nhìn trong khoảng 1 giây. Điều này cho thấy việc đánh giá được đưa ra khá nhanh, gần như vô thức.

Người ta nói rằng tiền không mua được hạnh phúc, nhưng rõ ràng chúng ta có thể nhận biết được người giàu vì họ trông hạnh phúc hơn những người khác và chúng ta có thể đưa ra nhận định đó chỉ trong tích tắc. Thật không may là những nhận định nhanh chóng đó nhiều khi lại vô thức trở thành định kiến lâu dài.

Trong một cuộc thử nghiệm, các TNV được hỏi ai trong số những người trong ảnh có khả năng cao nhất tìm được công việc là kế toán. Nghiên cứu cho thấy nghề kế toán không liên quan mật thiết đến việc người đó giàu hay nghèo, so với những công việc như chuyên viên quản lý quỹ hay nhân viên dọn vệ sinh. Tuy nhiên, các TNV đều có vẻ chọn những người giàu là những người có nhiều khả năng được nhận công việc làm kế toán.

Điều đó khiến chúng ta không khỏi băn khoăn liệu phán đoán bản năng như vậy có diễn ra ở những người làm công tác tuyển dụng không, đặc biệt là vì chúng diễn ra rất nhanh, gần như vô thức. Nếu đúng thế thì thật tệ, vì điều đó có nghĩa là những người không giàu có sẽ khó khăn hơn khi muốn tìm một công việc lương cao, và nếu họ là doanh nhân họ sẽ khó tìm được nhà đầu tư hơn.