Thị trường sản phẩm đông trùng hạ thảo: Nhiễu loạn thông tin, lộn xộn chủng loại

Thị trường phát triển còn khá lộn xộn

Hình thành vào mùa Đông, trưởng thành vào mùa Hạ, vừa là động vật vừa là thực vật, đông trùng hạ thảo là sự cân bằng tuyệt vời giữa âm và dương, có giá trị y học rất cao và được coi như “vàng mềm”. Tuy nhiên, cũng bởi tính chất quý hiếm và được săn lùng nhờ giá trị cao, đông trùng hạ thảo đang phải đối mặt với tình trạng hỗn loạn giữa hàng thật có chất lượng cao với hàng giả, hàng kém chất lượng.

Trên thị trường đang có quá nhiều sản phẩm đông trùng hạ thảo, từ nhập khẩu đến sản xuất trong nước. Thực tế, để lựa chọn được sản phẩm đông trùng hạ thảo đạt tiêu chuẩn chất lượng không phải điều đơn giản.

Theo các chuyên gia nghiên cứu về lĩnh vực này, nếu tinh ý một chút, người tiêu dùng sẽ nhận thấy chỉ đơn vị sản xuất nào dám công khai minh bạch các tiêu chuẩn chất lượng liên quan đến chủng, giống, quá trình nuôi trồng, môi trường nuôi trồng mới đáng để người tiêu dùng gửi gắm niềm tin. Còn ngược lại, nếu sản phẩm không được công bố rõ ràng về nguồn gốc, chất lượng sẽ khó lấy được niềm tin từ người tiêu dùng.

Nhưng thực tế hiện nay các sản phẩm này đang bị trà trộn khiến người tiêu dùng khó nhận biết. Trong khi đó, giá cả của đông trùng hạ thảo cũng đang tạo ra mê trận với người dùng. Giá bán một số nơi từ 1-2 triệu đồng/lạng nhưng có doanh nghiệp cạnh tranh bán chỉ 3,5 triệu đồng/kg, tức là chỉ 350 nghìn đồng/lạng, thấp gấp 3-6 lần doanh nghiệp khác. Bên cạnh đó, hàm lượng cao bất thường trong sản phẩm đông trùng hạ thảo cũng cho thấy thị trường phát triển còn khá lộn xộn, ảnh hưởng không nhỏ tới các doanh nghiệp làm ăn chân chính.

Tinh vi hơn, các sản phẩm đông trùng hạ thảo xuất hiện trên thị trường dưới nhiều dạng như dạng tươi, dạng khô. Các dạng thành phẩm như viên nén, viên nang, dạng nước… được bày bán trên thị trường với mức giá rất cao. Được biết, giá xuất xưởng của đông trùng hạ thảo loại bình thường lên đến hơn 50 triệu đồng/kg. Đến tay người tiêu dùng, giá này tăng thêm 50% hoặc hơn. Vì giá trị cao ngất ngưởng nên đông trùng hạ thảo là loại dược phẩm cao cấp được làm giả nhiều nhất. Nếu người tiêu dùng không có kinh nghiệm thì rất khó nhận biết đâu là hàng thật và đâu là hàng giả.

Theo BS Nguyễn Xuân Hướng, nguyên Chủ tịch Hội Đông y Việt Nam, đông trùng hạ thảo dạng nước hiện nay được làm giả rất nhiều, chúng chủ yếu từ nước cam, tinh dầu, chất tạo màu… uống vào cũng chẳng có tác dụng gì. Vấn đề đông trùng hạ thảo giả không chỉ ở các sản phẩm tinh chế mà ngay cả con thật cũng bị làm giả một các tinh vi. Bởi đông trùng hạ thảo chỉ sinh trưởng ở những nơi cao hơn so với mặt nước biển từ 3.000 đến 5.000m, nhiệt độ thấp, nơi thiếu oxy và quanh năm phủ tuyết. Chúng thường xuất hiện trên những cao nguyên ở Tây Tạng, Trung Quốc nên rất khó phân biệt được thật giả.

Do đông trùng hạ thảo hiếm nên người ta làm giả bằng thân củ của địa tàm và thảo thạch rồi cắm cỏ vào, có loại được làm từ bột ngô, bột mạch, thạch cao. Một số đông trùng hạ thảo giả được sản xuất bằng cách gia công ép màng nên bên ngoài có màu trắng ngà, hình sâu non nhẵn bóng, rõ các vằn khía, mặt cắt có màu trắng nhạt. Khi cầm lên thấy nặng, không nhẹ bông như trùng thảo thật. Ở mức độ tinh vi hơn, người ta còn làm cả đông trùng hạ thảo nguyên con y hệt trùng thảo thật, với đủ thân sâu và sợi nấm mọc trên đỉnh đầu. Đặc biệt, đông trùng hạ thảo còn được làm giả từ con sâu chít (sâu thân nhộng sống trong cây chít) mà người ta thường dùng để ngâm rượu nên rất khó phân biệt.

Cũng theo BS Nguyễn Xuân Hướng, tuy đông trùng hạ thảo là vị thuốc bổ của Đông y nhưng lại không có tác dụng chữa bệnh, được dùng chủ yếu để bồi bổ cho người già, giúp bổ khí huyết, người trẻ ít có tác dụng. Cho nên việc mua phải đông trùng hạ thảo giả, không rõ nguồn gốc xuất xứ sẽ dễ gây nguy hiểm đến tính mạng người sử dụng.

Bên cạnh đó, người dân còn tốn kém những khoản tiền không nhỏ từ việc mua sản phẩm đông trùng hạ thảo giả này. Đông trùng hạ thảo không phải thuốc chữa bệnh mà chỉ nên coi là thực phẩm chức năng, dùng khi cơ thể không khỏe. Chúng ta chỉ nên dùng đông trùng hạ thảo như bài thuốc hỗ trợ quá trình điều trị để tăng cường sức khỏe chứ không phải thuốc chữa bách bệnh như nhiều người lầm tưởng và quảng cáo thổi phồng.

Một số phản ứng phụ nên lưu ý khi uống đông trùng hạ thảo

Các công trình nghiên cứu sinh học cho thấy tác dụng tuyệt vời của đông trùng hạ thảo trong quá trình phục hồi sức khỏe, tăng cường miễn dịch, ổn định nhịp tim, cải thiện đường hô hấp, hỗ trợ các bệnh liên quan đến thận, ung thư, các bệnh rối loạn, suy giảm chức năng tìn.h d.ục…

Nhờ trong đông trùng hạ thảo có chứa 17 loại acid amin khác nhau và các hoạt chất như acid cordycepin, adenosine, Dmanitol, nhóm hoạt chất HEAA cùng với  vi chất khác… Tuy nhiên cách sử dụng đông trùng hạ thảo hiệu quả đúng, lựa chọn sản phẩm chất lượng và phù hợp với túi tiền không phải ai cũng biết. Thậm chí nếu sử dụng sai cách còn gây ra nhiều phản ứng phụ như: Tiêu chảy, táo bón hay khó chịu vùng bụng.

Đặc biệt, đối với phụ nữ đang mang thai không nên dùng đông trùng hạ thảo. Đông trùng vẫn có công dụng bồi bổ và tăng cường sức khẻo cho bà bầu, tuy nhiên, không thể dùng thường xuyên và với liều lượng lớn, vì sẽ khiến kích thích ham muốn, tăng co bóp cổ tử cung, dễ gây ra hiện tượng sinh non. Bên cạnh đó, việc sử dụng đông trùng hạ thảo cho bà bầu trong giai đoạn bào thai đang hình thành cơ quan sinh dục (vào tuần thứ 11) gây ra tình trạng phát triển hệ sinh dục sớm, không tốt cho trẻ.

Đặc biệt, khi dùng đông trùng hạ thảo quá liều có thể gây suy thận. Loại dược liệu này vẫn được tung hô là có công dụng bổ thận, bồi bổ sức khỏe. Tuy nhiên, nếu dùng không có liều lượng rõ ràng sẽ gây ra việc kích thích hệ miễn dịch quá mức, xảy ra triệu chứng dị ứng như phát ban, nổi mề đay,... nặng hơn, có thể dẫn đến tình trạng suy thận.

Ngoài ra, đông trùng hạ thảo rất kỵ đồ bằng sắt hoặc inox, khi đun nấu đông trùng trong nồi sắt hoặc inox có thể làm giảm công dụng của dược liệu hoặc gây ra những tác hại không mong muốn. Nhai trực tiếp khi chưa chế biến đúng cách có thể đưa kí sinh vào người, là nguyên nhân gây bệnh cho cơ thể. Đông trùng hạ thảo không nên bảo quản trong tủ lạnh, nên bảo quản trong điều kiện nhiệt độ thường để đảm bảo nấm không bị hỏng.