Tục lệ đốt vàng mã có phải là của Phật giáo không?

Hỏi: Kính bạch thầy, tục lệ đốt giấy tiền vàng mã có phải là của Phật giáomình bày ra không? Hay là do ai bày ra? Có một người bạn hỏi con như thế mà conkhông hiểu, kính xin thầy từ bi giải đáp cho con được rõ.

Đáp: Tôi xin trả lời khẳngđịnh một cách dứt khoát rằng, tục lệ này không phải do Phật giáo bày ra. Theochỗ chúng tôi được biết, đây là một tục lệ có từ lâu đời trong dân gian. Truynguyên về nguồn gốc của tục lệ đốt giấy tiền vàng mã này, chúng tôi thấy, xuấtphát từ thời cổ đại trong xã hội Trung Hoa. Theo nhà tư tưởng Vương Dư đờiĐường cho rằng: “Từ thời nhà Hán, đã cótục chôn tiền và đời sau lấy giấy thay tiền”. Theo niềm tin thuần phác củangười Trung Hoa ở vào thời cổ đại thì, người ta tin rằng, người chết không phảilà mất hẳn mà biến thành quỉ (nhân tửviết quỉ – Nguyễn Tôn Nhan, Kinh Lễ, Thiên Tế pháp, NXB. Văn Học, 1999, tr.192). “Quan niệm nhân tử viết quỉ” đượchình thành từ thời Ngũ đại (khoảng hơn 2000 năm trước Tây lịch) Từ quan niệmnày, người ta tin rằng, người chết cũng như người sống, tức sự sinh như sự tử.Những gì mà người ta lúc còn sống tiêu xài như thế nào, thì khi chết cũng cầnđến như thế đó. Do tin tưởng như vậy, nên sau khi chết đi, thân nhân của ngườichết họ chôn theo những vật dụng cần thiết kể cả tiền bạc để cho người chếttiêu xài. Đây là họ biểu lộ mối thâm tình sâu đậm khi sống sao thì lúc chếtcũng như thế.

Theo các nhà khảo cổ, họ đã khám phá từ những cuộckhai quật và đã xác quyết điều này. Nhưng về sau, người ta thấy rằng, việc chôntheo các đồ vật dụng và tiền bạc thiệt, thì quá lãng phí, cho nên dần dần ngườita mới bày ra cách sử dụng những đồ vật dụng và tiền bạc làm đồ giả, giấy giả,để cho người chết tiêu xài.

Như vậy, việc đốt giấy tiền vàng mã là tập tục củangười Trung Hoa có nguồn gốc từ thời cổ đại. Dĩ nhiên, tục lệ này có tác độngảnh hưởng rất lớn trong tinh thần biểu lộ tình cảm sâu sắc của người dân TrungHoa. Từ đó lan rộng ảnh hưởng đến những quốc gia chịu ảnh hưởng nếp sống vănminh văn hóa của họ. Việt Nam là một trong những nước chịu ảnh hưởng sâu đậmnhất, vì đất nước ta đã trải qua một thời gian dài bị họ cai trị.

Cần nói rõ tập tục này, theo cái nhìn của Phậtgiáo, thì đây là một việc làm lãng phí tốn kém vô ích. Vì Phật giáo quan niệm,người chết chậm nhất là sau 49 ngày nhất định sẽ tùy nghiệp thác sinh vào nhữngcảnh giới thiện ác khác nhau, do hiện đời người đó đã gây tạo. Cảnh giới khácnhau, thì vật dụng của mỗi loài tùy nghiệp thức, mà họ cũng thọ dụng khác nhau.Do đó, không thể đem những vật dụng ở cõi người mà cung cấp cho những chúngsinh ở các cõi khác. Như thế, thì làm sao họ thụ hưởng cho được?

Thí dụ cùng là loài người sống chung trên một tráiđất, chỉ khu biệt khác nhau ranh giới thôi, ấy thế mà giữa tiền của nước này,không thể mang sang qua nước khác mà có thể xài được, muốn tiêu xài, cần phảiđổi ra. Như thế, thì thử hỏi tiền bằng giấy đốt ra thành tro bay hết, làm saomà người chết nhận để tiêu xài được?  Đâychẳng qua là để biểu lộ tấm lòng thương tưởng hiếu thảo của người còn sống đốivới người đã khuất bóng. Việc làm này, xuất phát từ nỗi lòng ước nguyện thànhkính của người sống muốn cho người chếtđược đầy đủ an vui. Nhưng đối với Phật giáo, hoàn toàn không chấp nhận việc làmnày. Vì nó không đem lại lợi lạc gì cho người chết, mà chỉ lãng phí tiền của,công sức và gây thêm ô nhiểm môi sinh, nhiều khi bất cẩn sẽ gây ra tai nạn hỏahoạn nữa không chừng.

Đối với những Phật tử vì chưa thông hiểu giáo lýPhật dạy và chưa có một niềm tin nhân quả thấu đáo sáng suốt, nên có đôi khi cũnghay đốt giấy tiền vàng mã cho người chết. Thay vì, bỏ tiền ra mua đốt giấy tiềnvàng mã, thì tại sao chúng ta không làm những việc khác có lợi ích cụ thể thiếtthực hơn như mãi vật phóng sinh, bố thí giúp cho những kẻ tàn tật nghèo đóiv.v… Đem những việc làm này, hồi hướng phước đức cho hương linh ngườichết, thì người chết sẽ hưởng được lợi lạc biết bao! Đây mới là việc làm chánhlý “âm dương lưỡng lợi”, đúng theoquan điểm từ bi và trí tuệ của đạo Phật. Là Phật tử, chúng ta nên nghe theo lờiPhật tổ dạy mà tránh những việc làm mê tín vô ích, chỉ có gây thêm thiệt hạicho mình mà thôi.

Thích Phước Thái