Cây dược liệu cây Mảnh công, cây bìm bịp, cây xương khỉ - Clinacanthus nutans (Burn f) Linlau

1. Cây Mảnh công, cây bìm bịp, cây xương khỉ - Clinacanthus nutans (Burn f) Linlau, thuộc họ Ô rô - Acanthaceae.

Hình ảnh hoa và lá cây Mảng Cộng - Clinacanthus nutans

Cây Mảnh cộng hay lá cầm, cây bìm bịp, cây xương khỉ, ưu độn thảo (tên khoa học: Clinacanthus nutans) là một loài thực vật có hoa trong họ Ô rô. Loài này được Nicolaas Laurens Burman mô tả khoa học lần đầu tiên năm 1768 dưới danh pháp Justicia nutans. Năm 1894, Gustav Lindau chuyển nó sang chi Clinacanthus.

Mô tả: Cây nhỏ, mọc trườn. Lá nguyên, có cuống ngắn, phiến hình mác hay thuôn, mặt hơi nhẵn, mép hơi giún, màu xanh thẫm. Bông rủ xuống ở ngọn. Lá bắc hẹp. Hoa đỏ hay hồng cao 3-5cm. Tràng hoa có hai môi, môi dưới có 3 răng. Quả nang dài 1,5cm, chứa 4 hạt.

Mùa hoa: xuân- hạ. 

2. Thông tin mô tả Công dụng tác dụng, Dược Liệu

Bộ phận dùng: Phần cây trên mặt đất - Herba Clinacanthi.

Nơi sống và thu hái: Loài cây của các nước á châu nhiệt đới (các nước Ðông Dương từ Thái Lan đến Malaixia) nam Trung Quốc. Mọc hoang ở hàng rào, bờ bụi nhiều nơi và cũng thường được trồng. Có thể thu hái cây lá quanh năm, dùng tươi hay phơi khô dùng dần.

Tính vị, tác dụng: Lá khô có mùi thơm. Cây có tác dụng điều kinh, tiêu thũng khu ứ, giảm đau và liều xương.

Công dụng, chỉ định và phối hợp: Lá non có thể dùng nấu canh ăn. Lá khô thường dùng để ướp bánh (bánh mảnh cộng). Lá tươi giã đắp chữa đau sưng mắt và đem xào nóng lên dùng bó trặc gân, sưng khớp, gẫy xương. Thường dùng phối hợp với Mò hoa trắng giã ra lọc lấy nước uống chữa bệnh lưỡi trắng của trẻ em. Nhân dân dùng cành lá đắp vết thương trâu bò húc.

Ở Hải Nam (Trung Quốc) người ta dùng cây lá làm thuốc trị dao chém thương tích và chữa thiếu máu, hoàng đản, phong thấp. Thường dùng cành lá khô sắc uống. Dùng ngoài, lấy lá tươi giã đắp.

Ở Thái Lan, lá tươi được dùng trị bỏng, sâu bọ đốt, eczema và mụn rọp.

3. Bài thuốc Cây Bìm bịp hỗ trợ trị bệnh:

Hỗ trợ chữa trị ung thư: dùng 20 đến 30 g cây bìm bịp khô sắc uống hàng ngày, nếu sử dụng tươi có thể dùng gấp 2 liều lượng. Có thể kết hợp với 1 số thảo dược khác công dụng sẽ mạnh hơn: bồ công anh, quả ké, hoàng cung trinh nữ.  

Hỗ trợ chữa phong thấp: 30g Cây bìm bịp, 20g tầm gửi dâu, 20g cây gối hạc, 20g cây cổ trâu. Tất cả sắc với 1,5 lít nước để còn 800ml thì chia uống trong ngày. 

Hỗ trợ chữa vàng da, viêm gan: 30g Cây bìm bịp, 15g trần bì, 15g lá vọng cách, 10g sâm đại hành, 20g râu ngô, sắc với 1,5 lít nước để còn 800 ml uống trong ngày. 

Hỗ trợ chữa bong gân, gãy xương, xưng đau: 80g Bìm bịp tươi, sâm đại hành, ngải cứu, 50g mỗi vị. Tất cả xào nóng với giấm sau đó đắp vết thương, rồi lấy vải buộc lại trong khoảng 5 đến 6 giờ. Làm liên tục 5 đến 10 ngày sẽ có hiệu quả.

Lưu ý: Công dụng của thuốc có thể khác nhau tùy theo cơ địa mỗi người.

4. Mảnh công, cây bìm bịp, cây xương khỉ - Clinacanthus nutans (Burn f) Linlau, thuộc họ Ô rô - Acanthaceae.

Lá cây mảng cộng

Nguồn gốc tên cây bìm bịp ở Việt Nam:

Tìm hiểu tại sao có tên cây bìm bịp thì được các bác cao tuổi ở miềnĐông Nam Bộ kể rằng: Khi bìm bịp con mới nở, người ta bẻ gãy chân, thì thấy chim mẹ cắn lá cây này về đắp chim con cho lành xương nên có tên gọi như trên. Không biết thực hư thế nào nhưng rõ ràng đã có tên gọi và một số tác dụng liên quan đáng được chú ý. Nếu đúng như vậy thì đây là một loại rau vừa có vị thuốc quý!

5. Sau đây xin giới thiệu một số cách trị bệnh từ cây mảnh cộng: theo BS Hoàng Long

* Trị trẻ em, người lớn bị lở miệng: Lấy lá mảnh cộng tươi rửa sạch giã nát thêm ít nước, lược lấy nước ngậm từ từ rồi nuốt. Liều dùng 20 – 60g/ngày. 

* Trị viêm gan mãn (biểu hiện vàng da, nóng hâm hấp lòng bàn tay, sốt về chiều, tiểu vàng, bứt rứt, khó ngủ, đại tiện táo hoặc nát, sắc mặt sạm): Dùng toàn cây mảnh cộng 30g khô, râu bắp 20g, lá cây vọng cách 12g, lá quao 12g, sâm đại hành 16g, trần bì 10g, sắc với 1.000 ml nước giữ sôi nhỏ lửa 30 phút, chia làm 3 lần uống trong ngày.

* Trị các khớp sưng đau: Toàn cây mảnh cộng 30g, rễ và thân cây gối hạc 20g, toàn cây trâu cổ 20g, chùm gởi cây dâu tằm 20g. Nấu với 1.200ml nước, còn 300ml chia 3 lần uống sau bữa ăn. Uống liên tục 5 – 15 ngày. 

* Thoái hóa cột sống, gai cột sống, đau nhức lưng: Lá cây mảnh cộng tươi 80g, lá cây thuốc cứu tươi 50g, củ sâm đại hành tươi 50g, giã nhuyễn cả 3 thứ, xào nóng với dấm, để âm ấm đắp vào lưng chỗ đau, băng chặt lại mỗi tối trước khi ngủ, sáng mở ra, liên tục 5 – 10 ngày.  

Đồng thời kết hợp dùng phương thuốc uống gồm có: Toàn cây mảnh cộng 12g, dây trâu cổ 12g, dây tơ hồng xanh 10g, đậu đen (sao thơm) 12g, ba kích nhục 12g, cẩu tích 12g, đỗ trọng 12g, đương quy 12g, thục địa (chế) 16g, tang ký sinh 16g.

Sắc với 1.200ml còn 300ml chia 2 – 3 lần uống trong ngày sau bữa ăn. Khi uống thuốc cử ăn măng. Dùng toa này 5 – 15 ngày.