Thế hệ thuốc kháng sinh mới nằm ngay… dưới ngón chân của chúng ta

Đất sét xanh mà Williams thử nghiệm.

Ảnh: Williams

Từ cuộc hôn nhân xuyên biên giới…

Đất sét vốn dĩ đã được sử dụng như một phương thuốc chữa trị có truyền thống từ lâu đời, bao gồm cả việc điều trị những vết thương từ nhẹ đến nghiêm trọng. Thành công của các loại thuốc dân gian như vậy thường không ổn định, nhưng thử nghiệm khoa học đã chỉ ra rằng một số loại đất sét có đặc tính kháng sinh mạnh mẽ. Tuy nhiên, trên thế giới hiện đang có rất nhiều loại đất sét với thành phần và công dụng khác nên nếu bạn chỉ cần đi ra khu vườn phía sau nhà của mình để đào lên một ít đất sét, thì đây không phải là cách khôn ngoan để ngăn ngừa nhiễm trùng.

Giáo sư Lynda Williams của Đại học bang Arizona đang tiến hành nhiều thí nghiệm để xác định những loại đất sét nào phù hợp với việc chữa bệnh và làm sáng tỏ cơ chế đứng đằng sau loại thuốc tự nhiên này.

Mười sáu năm trước, giáo sư Williams đã nhận được một tin nhắn từ Line Brunet de Courssou - người đã đạt được thành công mỹ mãn trong việc điều trị cho cư dân của Bờ Biển Ngà bị loét Buruli (là bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn Mycobacterium ulcerans gây ra. Biểu hiện đặc trưng ở giai đoạn đầu của bệnh là một u nhỏ hoặc một vùng bị sưng. U nhỏ có thể chuyển thành loét) bằng đất sét xanh của Pháp.

Cuộc hôn nhân của Courssou với một nhà ngoại giao Pháp đã đưa cô đến châu Phi, và trong khi ở đó, cô trở nên vô cùng bối rối vì cả người liên tục nổi lên các vết loét đầy đau đớn do vi khuẩn Mycobacterium ulcerans gây ra. Do đang ở tại một trong những quốc gia nghèo nhất trên Trái đất cùng với khả năng tiếp cận kháng sinh hiện đại cực kì hạn chế, Courssou đã khổ sở với những vết loét trong thời gian đầu, sau đó cô quyết định chuyển sang dùng phương thuốc gia đình. Đất sét tỏ ra rất hữu hiệu trong việc chữa căn bệnh này, nhưng Courssou không biết lý do tại sao. Cô đã gửi email cho rất nhiều nhà nghiên cứu đất sét trên khắp thế giới với hy vọng nhận được lời giải thích xác đáng.

… cho đến phương thuốc chữa trị hoàn toàn tự nhiên

Sau nhiều năm nghiên cứu, Williams kết luận thành công của Courssou trong việc chữa bệnh loét một phần đến từ may mắn. Khi Williams thử nghiệm hai loại đất sét xanh của Pháp, bà bất ngờ khi phát hiện ra rằng quả thực một loại đất sét có khả năng giết chết vi khẩn M. ulcerans một cách mạnh mẽ, nhưng loại kia thì lại có khả năng thúc đẩy sự phát triển của vi khuẩn. Nếu Courssou sử dụng sai loại đất sét, có thể cô ấy đã khiến mọi thứ trở nên tồi tệ hơn rất nhiều.

Điều này đã truyền cảm hứng cho Williams để bà thử nghiệm một loạt các loại đất sét từ khắp nơi trên thế giới. Trong báo cáo vào năm 2013, bà cho biết rằng các loại đất sét màu xanh được thu thập từ Hồ Crater, Oregon, là loại hiệu quả nhất để chữa bệnh mà bà có thể tìm thấy. Tại thời điểm đó, bà cho rằng tính hiệu quả của sự kết dính đất sét làm cho môi trường vết thương quá chua nên vi khuẩn không thể sống được và quá trình oxy hóa sắt cũng không thể diễn ra.

Trong một bài thuyết trình tại Hội nghị mùa thu của Hiệp hội Địa vật lý Hoa Kỳ, Williams đã tiết lộ những tiến bộ mà năm năm nghiên cứu đã mang lại.

Williams đã trộn rất nhiều loại đất sét với nước và bà cho biết rằng khoảng 10% những người bị thương mà bà thử nghiệm có số lượng vi khuẩn giảm đáng kể, với hệ số từ 1.000 trở lên. Đặc biệt có một mẫu đất sét đã chứng minh tính hiệu quả đối với 32 loài vi khuẩn khác nhau, một số trong những loài này có khả năng kháng kháng sinh rất cao.

Bà thấy nhôm trong đất sét cũng quan trọng như sắt, chúng có thể tấn công thành tế bào và cho phép sắt đi vào. “Điều này trên cả tuyệt vời. Vi khuẩn không có cơ chế để ngăn chặn dòng chảy của sắt vì thông thường chúng khử sắt và đột nhiên một nguồn sắt dồi dào ‘bủa vây” chúng”.

Williams cũng đã công bố công trình về cách thức đất sét tương tác với màng sinh học mà các vi khuẩn thường sử dụng để bảo vệ bản thân.

Williams muốn hiểu các quy trình liên quan đến đặc tính chữa bệnh của đất sét bởi vì chỉ cần đào một ít đất sét và đập nó vào vết thương hoặc vết loét, như Courssou đã làm, có thể mang đến những rủi ro đáng kể. Ngay cả khi bạn chắc chắn loại đất sét mình đang dùng có chứa kháng sinh, thì nhiều khả năng chúng có thể làm vi khuẩn hoạt động mạnh hơn, vì thực tế là đất sét thường chứa asen và chì, nên đôi khi ở nồng độ đủ cao chúng sẽ gây nguy hiểm cho bệnh nhân.

Đất sét được tạo thành từ các hạt nhỏ hơn 2 micromet nhưng những hạt mà Williams thử nghiệm có kích thước nhỏ hơn một phần mười. Chúng đủ nhỏ để xâm nhập vào cơ thể và gây ra các hậu quả nghiêm trọng về sức khỏe. Williams hy vọng đất sét tổng hợp sau khi được tinh chế kim loại nặng có kích thước hạt an toàn có thể giúp chúng ta tránh được những nguy hiểm này.